De lange reis van zwaluwen
Boerenzwaluwen, huiszwaluwen en oeverzwaluwen brengen de zomers in Nederland door. In het najaar vertrekken ze naar het zuiden. Deze trek is een indrukwekkende prestatie voor zulke kleine vogels. Sommige soorten vliegen tot wel tienduizend kilometer om in het warme Afrika te overwinteren. Tijdens de reis komen ze veel obstakels tegen, zoals bergen, zeeën en woestijnen. Toch volgen ze elk jaar dezelfde route. Er zijn zwaluwen die altijd naar precies hetzelfde nestje terugkeren. Deze geweldige oriëntatie verbaast veel mensen en wordt onderzocht door wetenschappers.
Slapen in de lucht en andere bijzondere eigenschappen
Misschien heb je gehoord dat gierzwaluwen wel lijken te vliegen zonder ooit te stoppen. Eigenlijk is de gierzwaluw geen echte zwaluw, al lijkt hij er veel op. Ze hebben veel meer gemeen met kolibries. Gierzwaluwen hebben een speciaal trucje: ze kunnen half slapend blijven vliegen, met één hersenhelft tegelijk. Zo blijven ze in de lucht, zelfs als ze rusten. Boerenzwaluwen en huiszwaluwen houden ook van het luchtruim, maar zij landen vaker. Zwaluwen slapen soms in rietvelden of op elektriciteitsdraden. Dat schouwspel zie je vooral in augustus, vlak voor hun trek naar Afrika. In zulke groepen zoeken ze veiligheid en warmte.
Bouwen als ware kunstenaars
Zwaluwen zijn echte bouwmeesters als het om hun nestjes gaat. Boerenzwaluwen bouwen hun nest vaak in schuren, stallen of onder bruggen. Ze maken het van klei, modder, speeksel en stro. Huiszwaluwen kiezen meestal een plekje onder dakranden van huizen. Ook zij gebruiken modder en kleine steentjes. Hun nesten zijn bolvormig, met een klein openingetje aan de bovenkant. Oeverzwaluwen pakken het anders aan: zij graven een gang in een zandige oever, soms tot wel een meter diep. Aan het einde ligt de broedkamer verstopt. Zo zijn de eieren veilig voor roofdieren en regen. Mensen plaatsen soms kunstnesten om zwaluwen een handje te helpen, omdat geschikte plekken niet altijd vanzelf te vinden zijn.
Leven in groepen en slimme samenwerking
Huiszwaluwen zijn echte kolonievogels en leven graag dicht bij elkaar. Hun nesten hangen soms als een ketting van bolletjes onder de dakrand. Samen zijn ze minder kwetsbaar voor roofdieren. Ook bij het zoeken naar voedsel helpen zwaluwen elkaar soms, bijvoorbeeld door in grote groepen boven velden te vliegen waar veel insecten zijn. Boerenzwaluwen en oeverzwaluwen laten hun jongen vaak gezamenlijk uitvliegen. Overdag jagen ze behendig op insecten in de lucht. Een zwaluw kan honderden insecten per dag vangen, vooral muggen en vliegen. Daarmee helpen ze mensen ook een beetje mee, want zo houdt de zwaluw het aantal insecten in de buurt laag.
Snelle jager en verrassende levensduur
Wie zwaluwen ziet vliegen, merkt hoe wendbaar en snel ze zijn. Ze scheren laag over het water of grasland. Gierzwaluwen halen snelheden tot wel 120 kilometer per uur. Dat is sneller dan de meeste auto’s in de stad. De kleine lichaamsbouw en de lange, smalle vleugels maken hen zeer geschikt voor dit vliegwerk. Sommige zwaluwen kunnen wel zes jaar oud worden, wat vrij lang is voor vogels van deze grootte. In die tijd vliegen ze in totaal duizenden kilometers en brengen ze veel jongen groot. Vogelaars houden elk jaar goed bij wanneer de eerste zwaluwen terugkeren in Nederland. Dat is vaak rond april, als het weer warmer wordt.
Veelgestelde vragen over zwaluw weetjes
-
Waar leven zwaluwen graag?
Zwaluwen bouwen hun nesten vaak bij mensen, zoals onder dakranden, in schuren of bruggen, en bij zandige oevers. Ze kiezen plekken waar genoeg insecten te vinden zijn.
-
Hoe herken je verschillende soorten zwaluwen?
Boerenzwaluwen hebben een lange vorkstaart en roodbruine keel. Huiszwaluwen zijn kleiner, met een witte buik en een halve staart. Oeverzwaluwen zijn lichtbruin met een witte buik en nestelen in verticale oevers. Gierzwaluwen zijn donker, hebben sikkelvormige vleugels en roepen vaak luid tijdens de vlucht.
-
Waarom trekken zwaluwen elk jaar heen en weer?
Zwaluwen vliegen naar warme gebieden in Afrika omdat daar in de winter meer voedsel is. In Nederland zijn er dan bijna geen insecten om te vangen. In het voorjaar keren ze terug om te broeden, omdat het hier veilig is en er voldoende eten is.
-
Hoeveel insecten eet een zwaluw per dag?
Een zwaluw eet honderden tot duizenden insecten per dag, vooral muggen, vliegen en andere kleine diertjes uit de lucht.
-
Kun je zwaluwen helpen als je in de stad woont?
Je kunt zwaluwen helpen door kunstnesten op te hangen of modderplekjes te maken, zodat ze materiaal kunnen vinden voor hun nesten. Ook is het goed als ze toegang hebben tot rustige hoekjes waar katten niet bij kunnen komen.